بسیارى دوست دارند بدانند امام در کجا زندگى مى‏کند.

براى روشن شدن این پرسش باید محل سکونت امام زمان - علیه السلام - در چهار دوران به اختصار بررسى شود:

1 . دوران پدر

بدون شک محل ولادت امام مهدى - علیه السلام - شهر سامرا است . او پس از ولادت تا هنگام شهادت امام حسن عسکرى - علیه السلام - در سامرا و نزد پدرش مى‏زیست . حکیمه خاتون، دختر امام جواد - علیه السلام - بارها امام عصر - عج الله فرجه الشریف - را در خانه امام عسکرى - علیه السلام - مشاهده کرد . برخى از یاران امام مانند احمد بن اسحاق نیز وى را همان جا دیده‏اند . امام در یکى از ملاقات‏هایش با ابن اسحاق از جاى برخاست; وارد حجره شد و در حالى که فرزندش را بر شانه قرار داده بود، بیرون آمد . (1)

روزى یعقوب بن منقوش پرسید: مولاى من، چه کسى امام است؟ فرمود: پرده را کنار بزن . . . او چنان کرد امام عصر - عج الله فرجه الشریف - را دید . مهدى - علیه السلام - از پس پرده برون آمد و بر زانوى پدر نشست . (2)

امام عسگرى، در دقایق پایانى عمر، به عقید خادم فرمود: وارد اتاق شو و کودکى که در حال سجده است، نزد من آور . . . (3) . این روایات گواهى مى‏دهد امام مهدى - عج الله فرجه الشریف - در حال حیات پدر در شهر سامرا و در خانه وى زندگى مى‏کرد; اگر چه امام عسکرى او را از نظرها پنهان مى‏داشت .

2 . غیبت صغرا

امام، در دوران 74 ساله غیبت صغرا، احتمالا در عراق زندگى مى‏کرد; زیرا چهار نایب خاصى که با وى رابطه مستقیم داشتند، در بغداد به سر مى‏بردند . آن‏ها نامه‏هاى مردم را به وى مى‏رساندند و پاسخ دریافت مى‏کردند . امام صادق - علیه السلام - مى‏فرماید: براى حضرت قائم دو غیبت است: یکى کوتاه و دیگرى طولانى . در غیبت اول، کسى جز خواص شیعیان وى، جایگاهش را نمى‏داند . (4) به احتمال قوى نایبان خاص آن حضرت، مصداق خواص به شمار مى‏آمدند .

3 . غیبت کبرا

درباره محل اقامت امام در دوران غیبت کبرا نمى‏توان به طور دقیق به محلى خاص اشاره کرد . امام صادق - علیه السلام - به ابوبصیر فرمود: نیکوترین منزل مدینه است . (5) علامه مجلسى نیز مى‏گوید: همین جمله دلالت مى‏کند آن حضرت غالبا در مدینه و اطراف آن به سر مى‏برد . (6) امام باقر - علیه السلام - هم به کوه «ذى طوى‏» اشاره فرموده است; (7) اما باید گفت هیچ کس به محل دقیق سکونت امام مهدى - علیه السلام - راه پیدا نمى‏کند; زیرا امام عصر به ابراهیم بن مهزیار فرمود: پدرم از من پیمان گرفته در سرزمینى پهناور و دوردست زندگى کنم تا از نیرنگ‏هاى گمراهان و متمردان امت تازه به دوران رسیده و گمراه، نهان و مصون باشم . این پیمان مرا بر فراز تپه‏هاى بلند و ریگزارها و سرزمین‏هاى مورد اطمینان افکنده است . (8)

برخى احتمال مى‏دهند امام در یکى از جزایر دوردست که با کشور مغرب چندان فاصله ندارد و به جزیره خضرا معروف است، به سر مى‏برد. گروهى نیز با منطبق دانستن اوصاف این جزیره با مثلث‏برمودا، آن مکان را محل سکونت امام زمان - عجل الله فرجه الشریف - مى‏دانند; زیرا به رغم تلاش‏هاى فراوان تا کنون کسى به کشف اسرار این مثلث توفیق نیافته است. بى‏تردید این نظر نادرست مى‏نماید . (9)

به استناد برخى از روایات، امام عصر - عجل الله فرجه الشریف - در زمان غیبت کبرا در همه جا حضور مى‏یابد، و یوسف وار به طور ناشناس میان مردم رفت و آمد مى‏کند . هیچ کس وى را نمى‏شناسد تا وقتى خداوند به او اجازه دهد خود را معرفى کند; چنانچه به یوسف صدیق اجازه داد خود را به برادرانش بشناساند . (10)

بر اساس روایت امام صادق - علیه السلام - ، یکى از جاهایى که امام عصر - عج الله فرجه الشریف - حضور مى‏یابد، صحراى عرفات در ایام حج است .

عبید بن زراره گفت: از امام صادق - علیه السلام - چنین شنیدم: زمانى فرا رسد که مردم امام خود را نبینند . او در روزهاى حج مردم را مى‏بیند ولى مردم او را نمى‏بینند . (11)

محمد بن عثمان، یکى از نواب اربعه، نیز در این باره مى‏گوید: والله ان صاحب هذا الامر یحضر الموسم کل سنة فیرى الناس و یعرفهم و یرونه و لایعرفونه; به خدا سوگند، صاحب این امر همه ساله در مراسم حج‏حضور پیدا مى‏کند . مردم را مى‏بیند و مى‏شناسد; ولى مردم - با این‏که او را مى‏بینند - نمى‏شناسند . (12)

4 . عصر ظهور

امام زمان، هنگام ظهور در مسجد سهله (13) اقامت ‏خواهد کرد. ده‏ها هزار پیامبر در این مسجد نماز گزارده‏اند و محل سکونت‏ بزرگانى چون حضرت ابراهیم و ادریس و خضر بوده است. (14) امام صادق - علیه السلام - به ابوبصیر فرمود: اى ابامحمد، گویا حضرت قائم را در مسجد سهله مى‏بینم که با زن و فرزندانش در آن مستقر مى‏گردد.

ابوبصیر پرسید:

آیا مسجد سهله خانه‏اش خواهد بود؟

حضرت فرمود: آرى، این مسجد منزل حضرت ادریس است. خداوند هیچ پیامبرى را برنینگیخت مگر آن که در این مسجد نماز گزارد . هر کس در این مسجد بماند، مانند آن است که در خیمه رسول خدا اقامت کرده است . هیچ مرد و زن مؤمنى نیست مگر آن که دلش به سوى آن مسجد پر مى‏کشد . روز و شبى نیست مگر آن که فرشتگان به این مسجد پناه مى‏برند و در آن به عبادت خداوند مى‏پردازند . (15)

ناگفته نماند، هم اکنون در سه گوشه این مسجد سه مقام، با اعمال ویژه، واقع شده است . که این مقام‏ها به حضرت ابراهیم و ادریس و خضر منسوبند. //